زخم بستر چیست و در کجای بدن بیشتر اتفاق میافتد؟
زخم بستر یا زخم فشاری یکی از مشکلات شایع در بیماران بستری، سالمندان و افرادی است که به دلایل مختلف تحرک کمی دارند. این عارضه در اثر فشار طولانیمدت بر روی پوست و بافتهای زیرین ایجاد میشود و در صورت عدم پیشگیری یا درمان مناسب، میتواند منجر به عفونتهای شدید و حتی مرگ بیمار شود. آگاهی پرستاران، مراقبین و خانوادهها از ماهیت زخم بستر، علائم، محلهای شایع بروز و روشهای پیشگیری از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله از سایت پرستاری سینا قصد داریم با زبانی ساده اما علمی، به بررسی کامل زخم بستر بپردازیم.
تعریف زخم بستر
زخم بستر به آسیبهای پوستی و بافتی گفته میشود که بر اثر فشار مداوم، اصطکاک یا کشش در نواحی خاص بدن بهوجود میآید. این فشار مانع خونرسانی کافی به بافتها میشود و در نهایت سلولها از بین میروند. نتیجهی این روند ایجاد زخمهایی است که میتواند سطحی یا عمیق باشد. در سایت پرستاری سینا توضیح داده شده که این زخمها معمولاً در بیمارانی که قادر به حرکت نیستند یا ساعات زیادی در یک وضعیت ثابت باقی میمانند، رخ میدهد.
علت ایجاد زخم بستر
عوامل متعددی در ایجاد زخم بستر نقش دارند، اما اصلیترین دلیل آن فشار طولانیمدت بر پوست و بافتهای نرم است.
-
فشار مستقیم: وقتی وزن بدن برای مدت طولانی روی یک نقطه متمرکز شود.
-
اصطکاک: حرکت پوست روی سطوح زبر یا تخت میتواند لایههای پوستی را تخریب کند.
-
نیروی برشی (Shear): وقتی پوست ثابت است اما بافتهای داخلی حرکت میکنند، مانند زمانی که بیمار روی تخت سر میخورد.
در مقالات تخصصی سایت پرستاری سینا به این موضوع تأکید شده که ترکیب این عوامل در کنار کاهش جریان خون میتواند زمینهساز بروز زخمهای جدی شود.
محلهای شایع بروز زخم بستر
زخم بستر بیشتر در نواحیای از بدن ایجاد میشود که استخوانها به سطح پوست نزدیک هستند و لایهی چربی و عضله برای محافظت وجود ندارد. مهمترین نقاط شامل:
-
پاشنهی پا
-
پشت سر
-
باسن و دنبالچه
-
آرنجها
-
کتفها
-
قوزک پا
-
زانوها
-
گوشها در بیماران بستری طولانیمدت
براساس تجربیات بالینی منتشرشده در سایت پرستاری سینا، پاشنهی پا و ناحیهی دنبالچه بیشترین شیوع را در بین بیماران دارند.
مراحل زخم بستر
زخم بستر در چهار مرحلهی اصلی طبقهبندی میشود:
-
مرحله اول: پوست قرمز میشود و با فشار دست به حالت طبیعی برنمیگردد.
-
مرحله دوم: لایهی سطحی پوست آسیب میبیند و تاول یا خراش ایجاد میشود.
-
مرحله سوم: آسیب به بافتهای زیرین مانند چربی میرسد.
-
مرحله چهارم: زخم عمیق شده و ممکن است عضله، تاندون یا حتی استخوان را درگیر کند.
در مقالات آموزشی سایت پرستاری سینا آمده است که شناخت سریع مراحل اولیه، کلید جلوگیری از پیشرفت زخم است.
عوامل خطر ابتلا به زخم بستر
برخی افراد بهدلیل شرایط خاص بیشتر در معرض ابتلا هستند، از جمله:
-
سالمندان و بیماران ناتوان حرکتی
-
مبتلایان به دیابت یا مشکلات عروقی
-
افرادی با کاهش وزن شدید یا سوءتغذیه
-
بیماران با اختلال هوشیاری
-
کسانی که بیاختیاری ادرار و مدفوع دارند
پرستاران در سایت پرستاری سینا توصیه میکنند که مراقبین باید بهطور ویژه به این گروه از بیماران توجه داشته باشند.
عوارض زخم بستر
اگر زخم بستر درمان نشود، میتواند عوارض خطرناکی ایجاد کند:
-
عفونتهای پوستی و بافت نرم
-
عفونت استخوان (استئومیلیت)
-
سپسیس (عفونت خون)
-
درد شدید و کاهش کیفیت زندگی
-
افزایش هزینههای درمانی
روشهای پیشگیری از زخم بستر
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. اقدامات ساده اما مؤثر شامل:
-
تغییر وضعیت بیمار هر ۲ ساعت
-
استفاده از تشکهای ضد زخم بستر
-
حفظ بهداشت پوست و خشک نگهداشتن بدن
-
تغذیهی مناسب و مصرف پروتئین کافی
-
مرطوبسازی پوست برای جلوگیری از خشکی
-
آموزش مراقبین و خانوادهها
در سایت پرستاری سینا بخش ویژهای به آموزش خانوادهها برای پیشگیری اختصاص داده شده است.
روشهای درمان زخم بستر
اگر زخم ایجاد شود، باید اقدامات درمانی مناسب انجام گیرد:
-
تمیز کردن زخم: شستوشوی مرتب با سرم فیزیولوژی
-
برداشتن بافت مرده (دبریدمان): توسط پزشک یا پرستار آموزشدیده
-
استفاده از پانسمانهای تخصصی: پانسمان هیدروژل، فوم، آلژینات و …
-
مصرف دارو: آنتیبیوتیک در صورت وجود عفونت
-
جراحی: در موارد پیشرفته برای ترمیم بافت
مقالات درمانی در سایت پرستاری سینا روشهای نوین پانسمان و مراقبتهای خانگی را بهطور کامل شرح دادهاند.
نقش پرستاران در مراقبت از بیماران مبتلا به زخم بستر
پرستاران نقش کلیدی در پیشگیری و درمان زخم بستر دارند. آنها نه تنها وضعیت پوست بیمار را بررسی میکنند، بلکه آموزشهای لازم به خانوادهها ارائه میدهند. سایت پرستاری سینا بهعنوان یک منبع معتبر، بارها به اهمیت دانش و مهارت پرستاران در این زمینه اشاره کرده است.
مراقبت خانگی از زخم بستر
مراقبت در منزل بخش مهمی از درمان است:
-
تعویض مرتب پانسمانها
-
تغذیهی پرپروتئین
-
استفاده از بالشهای مخصوص برای کاهش فشار
-
مصرف ویتامین C و روی برای بهبود ترمیم زخم
-
مراجعه منظم به پرستار یا پزشک
بخش مشاورهی آنلاین سایت پرستاری سینا میتواند خانوادهها را در این زمینه راهنمایی کند.
نقش تغذیه در بهبود زخم بستر
تغذیهی صحیح یکی از ارکان اصلی بهبود است:
-
پروتئین برای ترمیم بافت
-
ویتامین C برای کلاژنسازی
-
روی (Zinc) برای بازسازی سلولها
-
مایعات کافی برای هیدراته ماندن بدن
کارشناسان تغذیه در سایت پرستاری سینا برنامههای غذایی ویژه بیماران را طراحی میکنند.
جمعبندی
زخم بستر یک مشکل جدی اما قابل پیشگیری است. شناخت علل، علائم و روشهای مراقبت از اهمیت زیادی برخوردار است. اگرچه درمان این زخمها ممکن است طولانی و پرهزینه باشد، اما با اقدامات پیشگیرانهی ساده میتوان از بروز آن جلوگیری کرد. پرستاران، خانوادهها و مراقبین باید آگاهی کامل از این بیماری داشته باشند و در صورت بروز، سریعاً اقدامات لازم را انجام دهند. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاورهی تخصصی میتوانید به سایت پرستاری سینا مراجعه کنید که یکی از معتبرترین منابع آموزشی و خدماتی در زمینهی پرستاری است.
سوالات متداول درباره زخم بستر
۱. زخم بستر بیشتر در چه کسانی اتفاق میافتد؟
زخم بستر معمولاً در سالمندان، بیماران بستری طولانیمدت، افراد ناتوان حرکتی و کسانی که مشکلات گردش خون یا سوءتغذیه دارند، ایجاد میشود.
۲. زخم بستر بیشتر در کجای بدن دیده میشود؟
بیشتر در نقاطی مثل پاشنه پا، دنبالچه، باسن، آرنجها و پشت سر دیده میشود؛ جایی که استخوان نزدیک پوست است.
۳. بهترین روش پیشگیری از زخم بستر چیست؟
مهمترین اقدام تغییر مرتب وضعیت بیمار (هر ۲ ساعت یک بار) و استفاده از تشکهای ضد زخم بستر است.
۴. آیا زخم بستر درمان میشود؟
بله، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، با مراقبت پرستاری، پانسمان مناسب و تغذیه کافی قابل درمان است. در مراحل پیشرفته ممکن است جراحی لازم باشد.
۵. آیا تغذیه در بهبود زخم بستر نقش دارد؟
بله، مصرف پروتئین، ویتامین C، روی (Zinc) و مایعات کافی برای ترمیم زخم بسیار مهم است.
۶. چگونه میتوان در خانه از بیمار مبتلا به زخم بستر مراقبت کرد؟
تعویض مرتب پانسمان، حفظ بهداشت پوست، تغذیه مناسب و کاهش فشار روی ناحیهی آسیبدیده از اصول اصلی مراقبت خانگی است.
۷. چه زمانی باید برای زخم بستر به پزشک مراجعه کرد؟
اگر زخم عمیق شود، ترشحات بدبو یا چرکی داشته باشد، بیمار تب کند یا علائم عفونت شدید دیده شود، باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.
۸. آیا پرستاران در مراقبت از زخم بستر نقش دارند؟
بله، پرستاران آموزشدیده میتوانند با تشخیص مراحل زخم، تعویض پانسمان و آموزش خانواده، روند درمان را تسریع کنند.
